Gmina Nowodwór usytuowana jest w północnej części województwa lubelskiego. Leży na północny-wschód od Ryk, na obszarze lekko falistej morenowej Wysoczyzny Siedleckiej, porośniętej lasami i przeciętej podmokłą doliną rzeki Świnki. Przez północną część gminy przechodzi linia kolejowa z Dęblina do Łukowa, z przystankiem w Grabowie Szlacheckim. Gmina graniczy od północy z gminami Kłoczew i Krzywdą od zachodu z gminą Ryki, od południa z gminą Ułęż i od wschodu z gminą Adamów. Gmina ma charakter rolniczy, gospodarczo jest gminą dość jednorodną, nie ma przemysłu, brak jest też rozwiniętych środków usługowych.
Gmina zajmuje powierzchnię 7 172 ha, jej struktura przedstawia się następująco: użytki rolne 71,9%, lasy 22,8%, tereny komunikacji 2,2 %, tereny osiedlowe 2,2 %, pozostałe tereny 0,9 %
Administracyjnie gmina obejmuje 16 sołectw: Borki, Jakubówka, Grabowce Dolne, Grabowce Górne, Grabów Rycki, Grabów Szlachecki, Lendo Wielkie, Niedźwiedź, Nowodwór, Przestrzeń, Rycza, Trzcianki, Urszulin, Wrzosówka, Zawitała, Zielony Kąt. Liczba ludności w gminie wg stanu ma dzień 31.12.2016 r. wynosiła 4 216 osób, gęstość zaludnienia kształtuje się na poziomie 58,78 osób/km2. Sieć osadnicza charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem. Średnio na jedną miejscowość przypada niespełna 280 mieszkańców. Największą miejscowością w gminie jest Grabów Szlachecki, zamieszkuje w nim 953 osoby tj. ponad 21 % mieszkań¬ców gminy oraz ośrodek gminny liczący 534 osoby tj. 11,9 % ludności Gminy Nowodwór.
Gospodarka rolna w gminie ma charakter dość tradycyjny z większym ukierunkowaniem na produkcję roślinną. Prawie połowę użytków rolnych stanowią gleby IV klasy bonitacyjnej, uprawia się tutaj głównie zboża, ziemniaki, rośliny pastewne a także znaczne ilości truskawek, tytoniu. Atutem gminy jest nieskażone i mało przekształcone środowisko przyrodnicze, w szczególności rozkładające się po całej gminie kompleksy leśne, nadające się do wypoczynku.
Gmina Nowodwór jest położona na północnych obrzeżach województwa lubelskiego poza ważniejszymi trasami komunikacyjnymi i w oddaleniu od dużych ośrodków miejskich.
Rdzeń układu przestrzennego gminy stanowią drogi powiatowe, jako powiązania komunikacyjne ośrodka gminnego i jednostek wiejskich z ośrodkami sąsiednich gmin i miastem powiatowym Ryki. Główne osie układu komunikacyjnego pokrywają się z przebiegiem ważnych, historycznych traktów komunikacyjnych. Osią podłużna jest przebiegająca południkowo droga wiążąca układ podstawowy dróg regionalnych z drogą Kock – Moszczanka, trasowana po śladzie traktu wzmiankowanego już na początku XV w. i łączącego Lublin z Mazowszem. Osiami poprzecznymi są: w południowej części gminy droga łącząca Ryki z Nowodworem oraz jej przedłużenie w kategorii drogi gminnej relacji Nowodwór do drogi powiatowej do Ułęża, pokrywające się z przebiegiem traktu od przeprawy na Wiśle pod Stężycą przez Ryki Nowodwór do Kocka, gdzie łączył się z dalekosiężnym traktem z Lublina na Litwę. W północnej części gminy droga relacji Ryki – gminy powiatu łukowskiego trasowana w nawiązaniu do przebiegu linii kolejowej. Drogi te przebiegające wzdłuż dolin rzeki Świnki oraz rzeki Czarnej stanowiły ważny wyznacznik urbanizacji obszaru gminy, w której krajobrazie jeszcze do XIX wieku dominowały lasy. Pozostałe drogi wojewódzkie stanowiące ruszt struktury osadniczej są wytyczone jako poprzeczne odgałęzienia od drogi relacji Grabów Szlachecki – Nowodwór – droga „Kocka” i wiążą gminę z ośrodkami sąsiednich gmin. Na obszarze gminy poprzez połączenie odcinkami przebiegających równoleżnikowo tras tworzą one układ sieciowy.
Osadnictwo na terenie gminy koncentruje się w ośrodku gminnym, w przeszłości mieście oraz kilku większych wsiach. Najstarsze wsie powstały przy głównych traktach komunikacyjnych, na stokach dolin lokalnych cieków.
Największe jednostki osadnicze to leżący w południowej części gminy – Nowodwór i w północnej jej części – Grabów Szlachecki, położone są na rozwidleniu głównych dróg. W obrębie Nowodworu jest czytelny XVI wieczny, historyczny układ urbanistyczny dawnego miasta lokowanego na prawie niemieckim, jako kontynuacja układu przestrzennego wsi Wyprządów, później Miasteczko, z rynkiem, blokami przyrynkowymi i ulicami wychodzącymi z naroży rynku i usytuowanym w jego sąsiedztwie kościołem. Współczesny układ przestrzenny ośrodka gminnego jest wielodrożny i wiąże zabudowę w obrębie dawnego miasta z przyległym od północy zespołem zabudowy zwanym „Kłak” oraz od południa zabudowę powstałą na gruntach rozparcelowanych i skomasowanych dóbr dawnego folwarku obecnie Hektary oraz Karasiówka. Warunki naturalne spowodowały wraz z rozwojem wsi powstawanie nowej zabudowy na gruntach rolnych po wschodniej stronie stawów tzw. Zastawie, po zboczach doliny Świnki.
Również w odniesieniu do wsi Grabów Szlachecki, jej położenie na przecięciu dróg regionalnych łączących osadę z Nowodworem, Rykami i gminami powiatu łukowskiego zdeterminowało wielodrożnicowy układ przestrzenny. Wymienione wsie wyróżniają się zwartością i ujednoliconą linią zabudowy.
Usługi podstawowe w jednostkach osadniczych są mało zróżnicowane, bogatszy program usług mają jedynie większe jednostki osadnicze: Nowodwór, Borki, Grabów Szlachecki i Rycki, Jakubówka, Niedźwiedź, Trzcianki, Zawitała. W większości są one skoncentrowane w centrach wsi, na skrzyżowaniach ważniejszych dróg. W pozostałych wsiach usługi są zlokalizowane na pojedynczych działkach w ciągach zabudowy wsi lub jako wbudowane w budynkach mieszkalnych. We wsiach mniejszych istnieją tylko pojedyncze obiekty usługowe.
Zagospodarowanie gminy jest zdeterminowane przez warunki środowiska przyrodniczego (rolniczo-leśny sposób użytkowania) i czynniki zewnętrzne określone przez jej położenie w regionie. Poza ośrodkiem gminnym, w którym istnieją m.in. obiekty GS, młyn, tartak nie występują na terenie gminy większe tereny przemysłu, baz i składów.
Gmina odznacza się dużą lesistością. Kompleksy leśne występują głownie w części na zachód od doliny Świnki i rozciągają się od wsi Wrzosówka do północnej granicy gminy. Również we wschodniej części gminy znajduje się kilka dużych kompleksów, jednak izolowanych przez rozciągające się wokół nich tereny upraw polowych. Lasy, dość urozmaicone ukształtowanie południowo-zachodniej części gminy rozciętej doliną rzeki Świnki z rozległymi kompleksami stawów, brak obiektów uciążliwych dla środowiska, tradycyjny sposób użytkowania przestrzeni rolniczej, tworzą korzystne przesłanki do rozwoju innych form zagospodarowania związanych z funkcjami np. rekreacji i różnych form wypoczynku.
Gmina prowadzi zaopatrzenie w wodę na terenie gminy w oparciu o trzy funkcjonujące wodociągi grupowe: wodociąg Nowodwór, wodociąg Zawitała raz wodociąg Trzcianki dostarczając wodę do prawie 100 % gospodarstw.
Mocne strony gminy: prawie 100% gospodarstw korzystających z wodociągów grupowych, zadowalający stan techniczny obiektów oświatowych w tym dwie nowe kotłownie olejowe, 2 sale gimnastyczce, kompleksy boisk sportowych „Moje Boisko ORLIK 2012” zadowalający stan techniczny dróg gminnych i powiatowych.
Słabe strony gminy: małe gospodarstwa rolne, brak wyznaczonych szlaków turystycznych, bazy noclegowej, brak ścieżek rowerowych oraz dużych obiektów sportowych.
W 2010 roku ukończono budowę oczyszczalni i kanalizacji w miejscowości Trzcianki , która obsługuje również mieszkańców pozostałej części gminy w zakresie ścieków dowożonych.
W granicach administracyjnych Gminy Nowodwór znajduje się droga krajowa nr K48 Dęblin – Kock.
Gminę Nowodwór charakteryzuje czyste środowisko oraz piękny urozmaicony krajobraz.